რონდელის ბლოგი

2021 აფხაზეთში: ენერგოკრიზისი, ახალი „მინისტრი“ და პოლიტიკური დაპირისპირება

2022 / 01 / 27

მამუკა კომახია, ანალიტიკოსი

2021 რთული წელი იყო აფხაზეთის დე ფაქტო რესპუბლიკისთვის. ძველი პრობლემები კვლავაც გამოწვევად დარჩა, მათ შორის, პანდემია, კრიმინოგენური ვითარება, კრიპტოვალუტების წარმოება და ენერგოკრიზისი. პოლიტიკური ვითარება კი იმდენად დაიძაბა, რომ 2022 წელიც არაერთი გამოწვევით იქნება აღსავსე. ქვემოთ სწორედ 2021 წელს აფხაზეთში მომხდარ ზოგიერთ მნიშვნელოვან ამბავს გაგიზიარებთ.

პანდემია და რუსი ტურისტები

2021 წელს კორონავირუსის პანდემიამ აფხაზეთში არაერთი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. თუ 2020 წელს ინფიცირებულთა რაოდენობა 9 ათასამდე იყო, 2021 წლის განმავლობაში 29 ათას ადამიანამდე დაინფიცირდა, 433 კი - გარდაიცვალა. საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და რუსეთის მხარდაჭერის გარეშე აფხაზეთის ჯანდაცვის სისტემას პანდემიასთან დამოუკიდებლად გამკლავება გაუჭირდებოდა. რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს საველე ჰოსპიტალი აფხაზეთის ტერიტორიაზე თვეების განმავლობაში იყო გამართული.

გლობალური პანდემიის პირობებში ერთადერთი პოზიტიური სიახლე ტურიზმის სფეროს შეეხო. ჩაკეტილი საზღვრების პირობებში, რუსი ტურისტებისთვის ყველაზე ახლო და ხელმისაწვდომი აფხაზური კურორტები იყო. აფხაზეთმა რუსეთიდან უპრეცედენტო რაოდენობის ტურისტი მიიღო. თუმცა, რუსი ტურისტების სიჭარბის ფონზე, წელსაც აქტუალური იყო მათ მიმართ ადგილობრივების დამოკიდებულება. უკვე წლებია ლაპარაკია რუსი ტურისტების წინააღმდეგ კრიმინალის, მილიციის მხრიდან ძალადობისა თუ თაღლითობის შემთხვევებზე. დიდი რეზონანსი გამოიწვია გასული წლის 15 ივნისს ბიჭვინთაში მომხდარმა ინციდენტმა, როცა ადგილობრივმა დმიტრი ფილიამ კაფეში ორი რუსი ტურისტი ცეცხლსასროლი იარაღით დაჭრა. აფხაზეთში იარაღის ტარება, უკანონოსიც, გავრცელებული ამბავია და არც შეზარხოშებული მოქალაქეების მხრიდან რუსი ტურისტების მიმართ აგრესიაა იშვიათი. კრიმინალური ფაქტების გამო რუსეთისგან ხშირად ისმის კრიტიკა, მაგრამ, როგორც წესი, დამნაშავეების მიმართ ადგილობრივი მართლმსაჯულება სათანადოდ მკაცრი არ არის.

კრიმინალი და „კანონიერი ქურდები“

კრიმინალების დამარცხება შეუსრულებელ მისიად იქცა დე ფაქტო პრეზიდენტ ასლან ბჟანიასთვისაც. 2020 წელს რაულ ხაჯიმბას „პრეზიდენტის“ პოსტიდან გადადგომის ერთ-ერთი მიზეზი კრიმინოგენური ვითარება და ქურდული სამყაროს მზარდი გავლენა გახდა. გასულ წელს ყველაზე გახმაურებული კრიმინალური შემთხვევა უკავშირდება ვლადისლავ არძინბას ძმისშვილს - ქემალ არძინბას, რომელიც 18 მაისს სოხუმში მოკლეს. ქემალი კანონიერი ქურდი არ იყო, მაგრამ კრიმინალურ ავტორიტეტებთან დაახლოებულ ფიგურად ითვლებოდა. არის ვარაუდი, რომ მისი მკვლელობა შურისძიება იყო 2019 წელს სოხუმში ორი კანონიერი ქურდის - ასტამურ შამბასა და ალხას ავიძბას მკვლელობისთვის. სწორედ ამ მკვლელობის შედეგად განვითარებულმა მოვლენებმა დააჩქარა ხაჯიმბას გადადგომა. როგორც წესი, არსებული რეგიონული თუ ნათესაური კავშირების წყალობით, დამნაშავეების დაპატიმრება ვერ ხერხდება და ხშირად გავლენიანი პატრონების შემწეობით კრიმინალები თავს არიდებენ ხანგრძლივ პატიმრობას.

ენერგოკრიზისი

2021 წელს აფხაზეთში ენერგოკრიზისი იყო, რასაც წლის დასაწყისში რეაბილიტაციის გამო ენგურჰესის რამდენიმე თვით გაჩერებამაც შეუწყო ხელი. ენერგოკრიზისის გამომწვევი მთავარი მიზეზი იყო იაფი ელექტროენერგიით კრიპტოვალუტების წარმოების გაზრდა, რის გამოც აფხაზეთში ელექტროენერგიის მოხმარება თითქმის თბილისის მოხმარებას გაუთანაბრდა. იაფი ელექტროენერგიის გამო კრიპტოფერმები გახსნილია ყველგან, სახლებსა თუ დასახლებული პუნქტებიდან მოშორებით მდებარე ფერმებში. ხელისუფლებამ კრიპტოვალუტის წარმოებას ბრძოლაც გამოუცხადა, მაგრამ კრიპტომოწყობილობების საჩვენებელმა ჩამორთმევამ და დაწესებულმა შეზღუდვებმა ვითარება ვერ გამოასწორა. ამის მიზეზად კრიპტოვალუტების წარმოების ბიზნესში ადგილობრივი გავლენიანი პირების ჩართულობას ასახელებენ. კრიზისის პირობებში დე ფაქტო ხელისუფლებას რუსეთიდან დამატებითი ელექტროენერგიის მოთხოვნა და ელექტროენერგიის მიწოდებაზე გრაფიკის დაწესება მოუწია.

აფხაზეთში ეჭვობენ, რომ არსებული პრობლემების ფონზე ბჟანიას „მთავრობა“ ხელოვნურადაც ცდილობს ენერგოკრიზისის შექმნას, რადგან მას აფხაზური ენერგოსექტორის რუსეთისთვის გადაცემა სურს. აფხაზური ენერგოსექტორი მოძველებულია და დიდი ინვესტიციების გარეშე მისი გაჯანსაღება დე ფაქტო მთავრობას არ შეუძლია. ბჟანიას შეფასებით, სექტორს 10 მლრდ რუბლზე მეტი ინვესტიცია სჭირდება, ერთადერთი ინვესტორი კი, ვისაც აფხაზურ ენერგეტიკაში ფულის ჩადების შესაძლებლობა და სურვილი აქვს, რუსეთია. ბჟანიას ოპონენტები მიიჩნევენ, რომ ენერგოსექტორის რუსეთისთვის გადაცემა აფხაზეთის „სუვერენიტეტს“ შეარყევს და ელექტროენერგიასაც გააძვირებს.

ახალი „მინისტრი“ და ანტიქართული ისტერია

ასლან ბჟანია თავისი „პრეზიდენტობის“ პირველ წელს (2020) ცდილობდა საქართველოს ხელისუფლებასთან თანამშრომლობის გზები გამოენახა და ამის შესახებ ღიად საუბრობდა. ბჟანიას გუნდის არგუმენტი ეკონომიკური იყო. მათი აზრით, ქართულ მხარესთან არალეგალური ეკონომიკური საქმიანობა ისედაც მიმდინარეობს, მისი ლეგალიზაცია კი აფხაზურ ბიუჯეტს შემოსავალს მოუტანდა. დიდი სკანდალი გამოიწვია ბჟანიას ყოფილი თანაშემწის და ბიზნესმენის ბენურ კვირაიას აღიარებამ, რომ იგი ინვესტორებთან შეხვედრის მიზნით თბილისში იმყოფებოდა. კვირაიას, რომელიც ქართულ-აფხაზური ომის მონაწილეა, პროქართულობასა და ღალატში ვერ დასდეს ბრალი, თუმცა, მისი თბილისური ვოიაჟი ბევრისთვის „წითელი ხაზი“ აღმოჩნდა, რადგან ოპოზიციისა და აფხაზური საზოგადოების ნაწილი ფიქრობს, რომ ქართულ მხარესთან არანაირი ურთიერთობები არ უნდა დამყარდეს თბილისის მიერ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარებამდე.

ბჟანია მწვავე კრიტიკის ობიექტი გახდა „აფხაზეთის რესპუბლიკის საგარეო პოლიტიკის კონცეფციაში“ (მიიღეს 2020 წლის 4 დეკემბერს) ჩაწერილი ერთი ფრაზის გამო, რომელიც ქართულ მხარესთან მოლაპარაკების დამატებითი ფორმატის შექმნის შესაძლებლობას ეხებოდა. ეს, ერთი შეხედვით, ზოგადი ფრაზა აფხაზურ საზოგადოებაში დიდი ვნებათაღელვის მიზეზი გახდა. ზეწოლა იმდენად მძლავრი იყო, რომ 2021 წლის 25 მაისს ბჟანიამ კონცეფციიდან ეს ფრაზა ამოიღო.

ანტიქართული ისტერიის გაგრძელება იყო, 2021 წლის 17 ნოემბერს აფხაზეთის საგარეო საქმეთა „მინისტრად“ რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ყოფილი მაღალჩინოსნის - ინალ არძინბას დანიშვნა. არძინბა აფხაზეთში „მოსკოვის კაცად“ ითვლება. იგი ახალბედაა აფხაზურ პოლიტიკაში, მაგრამ აფხაზებისთვის კარგად ნაცნობი ფიგურაა და ცნობილია თავისი ანტიქართული განწყობებით. მისთვის ოფიციალურ თბილისთან ურთიერთობებისთვის ჟენევის ფორმატი საკმარისია და თბილისთან ურთიერთობას მხოლოდ აფხაზეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ მიიჩნევს დასაშვებად.

არძინბამ ხმამაღალი განცხადებებით დაიწყო „მინისტრის“ კარიერა. ერთ-ერთი პირველი მითითება მან აფხაზეთის ტერიტორიაზე მომუშავე საერთაშორისო ორგანიზაციებს მისცა, რომლებიც მკაცრად გააფრთხილა, რომ მათი ნებართვისა და „სამინისტროსთან“ კოორდინაციის გარეშე პროექტები აღარ განახორციელონ. არძინბას მიზანია საერთაშორისო სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციებზე ისეთივე კონტროლო დაამყაროს, როგორც ეს რუსეთშია. თუ ადრე საერთაშორისო ორგანიზაციები ქართულ-აფხაზური დიალოგის განვითარებას მცირე მასშტაბით მაინც უწყობდნენ ხელს, არძინბას „მინისტრობის“ პირობებში ეს შეუძლებელი გახდება. უდავოა, რომ აფხაზეთის „საგარეო პოლიტიკაზე“ გავლენა მთლიანად არძინბას ხელში გადადის. მისი აფხაზურ „მთავრობაში“ ყოფნის პერიოდში ქართულ მხარესთან ურთიერთობების განვითარების რაიმე პერსპექტივას აღარ უნდა ველოდოთ.

შიდაპოლიტიკური არასტაბილურობა

2020 წელი, ხაჯიმბას გადადგომის შემდეგ, ოპოზიციური ძალებისთვის ერთგვარი მოსამზადებელი წელი იყო, 2021 წელს კი პოლიტიკურმა ტემპერატურამ მკვეთრად მოიმატა. სიმბოლურად დაიწყო 2021 წელი, როდესაც 2020 წლის აფხაზური რევოლუციის ერთ-ერთი შემოქმედი ახრა ავიძბა დააკავეს, რომელიც ბჟანიას მოკავშირიდან მოწინააღმდეგედ გადაიქცა. იგი თავიდან სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობის მცდელობის ბრალდებით დააპატიმრეს და მხოლოდ სამთვიანი პატიმრობის შემდეგ გაათავისუფლეს. ავიძბა ზედმეტად ოდიოზური ფიგურა აღმოჩნდა ბჟანიას „ხელისუფლებისთვის“ და მისი პოლიტიკური ამბიციებიც ბჟანიას გეგმების საწინააღმდეგო გამოდგა.

შეუქცევადი პოლიტიკური კრიზისი მოჰყვა 30 სექტემბრის ინციდენტს, როდესაც „პარლამენტის“ წევრი გარი კოკაია და მისი თანასოფლელები ოჩამჩირის რაიონის სოფ. აძიუბჟადან მილიციის თანამშრომლებს, მათ შორის, შს „მინისტრ“ დიმიტრი დბარს ფიზიკურად დაუპირისპირდნენ. ოპოზიციის წარმომადგენლების განცხადებით, კოკაია და სოფ. აძიუბჟას ომის ვეტერანები ფიზიკურად დაზარალდნენ. ომის ვეტერანებმა შეურაცხყოფილად იგრძნეს თავი და „მინისტრის“ გადადგომა მოითხოვეს. ბჟანია იძულებული გახდა თავისი ერთგული თანამებრძოლი გადაეყენებინა, მაგრამ დბარი სახელმწიფო დაცვის სამსახურის უფროსად მაინც დანიშნა.

პოლიტიკური კრიზისი საახალწლოდ კიდევ უფრო გამწვავდა, როდესაც 21 დეკემბერს ოპოზიციის აქციას სამთავრობო შენობებზე იერიში და საპასუხოდ ხელისუფლების მხრიდან ძალის გამოყენება და ოპოზიციის აქციის მონაწილეების დაკავება მოჰყვა. ბჟანიას კარგად ახსოვს, თუ როგორ გადადგა მისი წინამორბედი (რაშიც დიდი როლი თავად ბჟანიამაც შეასრულა), ამიტომაც ოპოზიციის წინააღმდეგ მკაცრი მეთოდებით ბრძოლას და ამ გზით პოლიტიკური რევანშის პრევენციას ცდილობს.

რას უნდა ველოდოთ 2022 წელს?

2022 წლის მთავარი პოლიტიკური მოვლენა 12 მარტს დანიშნული „საპარლამენტო არჩევნებია“, სადაც ბჟანია ოპოზიციის დამარცხებას და საკუთარი გავლენის გაზრდას შეეცდება. თავის მხრივ, ოპოზიციური ძალების ნაწილი კონსოლიდაციას ცდილობს და ხელისუფლების კანდიდატების დასამარცხებლად ემზადება. „არჩევნების“ შედეგების მიუხედავად, აფხაზეთში დაგროვილი პრობლემების მოგვარების სწრაფი შესაძლებლობა არ არსებობს, ამიტომაც ძალაუფლების შენარჩუნებისთვის ბრძოლა ბჟანიასთვის 2022 წლის მთავარი გამოწვევა იქნება.

თემატური პოსტები

იხილეთ ყველა