რონდელის ბლოგი

ჰიბრიდული ომი რუსული წესებით და უკრაინის რეზისტენტობა

2023 / 02 / 03

ნინო მაჭარაშვილი, შავი ზღვის საერთაშორისო უნივერსიტეტი

შესავალი

არასამხედრო საშუალებების სამხედრო იარაღად გამოყენება არის 21-ე საუკუნის რუსული ომისათვის დამახასიათებელი ნიშანი. რუსეთის მიზანია პერმანენტული ფრონტის შექმნა, რაც მოშლის საზღვრებს მშვიდობასა და ომს შორის, შექმნის ქაოსსა და არეულობას, მოარყევს „არალოიალური მეზობლების“ სახელმწიფოებრივ საფუძვლებს.

2022 წლის 24 თებერვალს რუსეთი თავს დაესხა უკრაინას. სამხედრო მოქმედებების პარალელურად მიმდინარეობდა დისკუსიები, სადაც გამოითქვა მოსაზრებები იმაზე, თუ როგორი იყო საბრძოლო რუსეთის ტაქტიკა; დაიწყო რუსეთის მოქმედებებში ჰიბრიდული ელემენტების ძიება, განვითარებული მოვლენების შედარება 2014 წლის ყირიმის ანექსიასთან. ომიდან ერთი წლის თავზე ვხედავთ, რომ რუსეთი ვერ აღწევს თავის მიზანს, როგორც ეს რვა წლის წინ მოახერხა. დაისმის კითხვა: რა განასხვავებს დღევანდელ რუსეთს 2014 წლის რუსეთისგან? და რა განასხვავებს დღევანდელ უკრაინას 2014 წლის უკრაინისაგან?

უკრაინა რუსული ჰიბრიდული ომის წინააღმდეგ

პუტინი, ტრადიციულად, თავის სასარგებლოდ იყენებს ევროპის ქვეყნების რუსულ ბუნებრივ რესურსებზე დამოკიდებულებას, რაც განაპირობებს მისი მხრიდან საომარი მოქმედებების დაწყებას, ძირითადად, ზამთრის პერიოდში (ყირიმი - 20 თებერვალი, უკრაინა - 24 თებერვალი). მოსკოვი აჩენს შიშის სინდრომს და ამით ცდილობს ირიბი გავლენა მოახდინოს პოლიტიკურ აქტორთა ნებაზე.

ყირიმში რუსეთის მოქმედებები საზოგადოებრივ აზრზე მანიპულირებით დაიწყო. „ხალხის მზადყოფნა“ შეერთებოდა რუსეთის ფედერაციას გახდა საომარი მოქმედებების განხორციელების საბაბი. 2014 წელს, სამხედრო დაპირისპირებასთან ერთად, მსოფლიომ იხილა კიბერშეტევის, დეზინფორმაციისა და პროპაგანდის უამრავი შემთხვევა. რუსეთის მხრიდან უკრაინაზე განხორციელებულმა კიბერშეტევებმა გამოიწვია საკომუნიკაციო კოლაფსი, პირველ რიგში, მიმართული საკონტაქტო სივრციდან პარლამენტის წევრების გათიშვისკენ. გარდა ამისა, ჰაკერული თავდასხმის სამიზნე გახდა უკრაინის მთავრობის ვებსაიტი; ის არ ფუნქციონირებდა ყირიმის ანექსიიდან 72 საათის შემდეგაც კი. მოსახლეობის მორალურად გასატეხად იყო მიმართული სატელეფონო შეტყობინებები, რომლებიც ეგზავნებოდა ჯარისკაცების ოჯახის წევრებს და ცრუ ინფორმაციას აწვდიდა მათი სიკვდილის შესახებ. ყოველივე ამით რუსეთს მხოლოდ ერთი თვე დასჭირდა მიზნის მისაღწევად. უკრაინის ყველა მცდელობა, გამკლავებოდა შეტევებს, წარუმატებელი აღმოჩნდა.

რუსეთმა არც 2022 წელს უღალატა თავის ჩვეულ ტაქტიკას. მან სამხედრო შეტევებამდე დაიწყო აქტიური საშუალებების („active measures“), მათ შორის, შპიონაჟის, კიბერთავდასხმებისა და დეზინფორმაციის გამოყენება. პუტინს გამიზნული ჰქონდა ჩამოეშალა უკრაინის ეროვნული უსაფრთხოების სისტემა, ხელი შეეშალა სახელმწიფო ინსტიტუტების გამართული მუშაობისთვის; ამასთან, უკრაინელებისთვის შეეზღუდა წვდომა სანდო ინფორმაციასა და სასიცოცხლო მნიშვნელობის სერვისებზე. ყველაფერი ეს გამოიწვევდა სახელმწიფოსადმი ნდობის დაკარგვას, გაამარტივებდა სამხედრო მოქმედებების წარმართვასა და, საბოლოო ჯამში, უკრაინის დაპყრობას. არასამხედრო საშუალებების გამოყენების თანაფარდობა სამხედრო საშუალებებთან მიმართებით 4:1 იყო. უკრაინულ „დეზინფორმაციასთან“ ბრძოლით გაამართლა რუსეთმა კიევის სატელევიზიო ანძაზე თავდასხმა. მარიუპოლის ალყაში მოქცევამდე კი მოსახლეობას გაეგზავნა სატელეფონო შეტყობინებები შინაარსით - თქვენმა ხელისუფლებამ მიგატოვათ. რამდენჯერმე იყო ბირთვული იარაღითა და რადიაციული ნივთიერებების გამოყენებით შანტაჟი.

როგორც ვხედავთ, რუსეთის სამოქმედო ტაქტიკა 2014 წლიდან 2022 წლამდე მნიშვნელოვნად არ შეცვლილა, თუმცა შეიცვალა მოქმედების შედეგები: კიბერშეტევები - მეტ-ნაკლებად, შპიონაჟი და დეზინფორმაცია კი დიდწილად არაეფექტური აღმოჩნდა (რუსეთის მიერ გამოყენებული ჰიბრიდული ტაქტიკა იხილეთ ცხრილში). 2014 წელთან შედარებით, რუსეთმა უფრო მასშტაბურად დაიწყო სამხედრო ძალის გამოყენება.

კიბერშეტევების მაგალითები, დეზინფორმაციის სტრატეგიები	მოკლევადიანი/მყისიერი ზემოქმედება	მოკლევადიანი/დაგვიანებული ზემოქმედება
ობიექტების განადგურება	ელექტროქსელის გატეხა	ფიზიკური ინფრასტრუქტურისა და სამოქალაქო სისტემების გატეხა
სისტემაში წვდომა/შეფერხება	სერვისების კიბერთავდასხმების შესახებ უარყოფის გავრცელება	ე.წ. ფიშინგი და პაროლის მოძიების ოპერაციები
პანიკის გამომწვევი არასწორი ინფორმაცია	ტექსტური შეტყობინებები სერვისების გათიშვის, ახლობლების სიკვდილის შესახებ; აფეთქების მუქარები	სამხედრო ოპერაციებსა და მოქმედებებზე ყალბი ვიდეოები
პროპაგანდა		სოციალურ ქსელებში ყალბი ანგარიშები და პოსტები

წყარო: The Wall Street Journal

უკრაინამ რუსეთის ჰიბრიდულ შეტევებთან ბრძოლის ტაქტიკა 2022 წელს მნიშვნელოვნად შეცვალა:

უკრაინა რუსეთს დაუპირისპირდა ომის ყველა განზომილებაში. სოციალური მედიის მრავალფეროვანი მეთოდების გამოყენებით შეებრძოლა რუსულ პროპაგანდას. უკრაინელ ხალხთან ხელისუფლების, განსაკუთრებით კი, პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკის ყოველდღიურმა კომუნიკაციამ აამაღლა საზოგადოებრივი მორალი. მოვლენების გაშუქებამ, ფოტო-ვიდეო მასალის გავრცელებამ ამხილა რუსული სისასტიკე. ბუჩის ტრაგედია მსოფლიო ტრაგედიად იქცა. პარალელურად, ქართული ინტერნეტსივრცე დაიპყრო აფხაზეთში განვითარებული მოვლენების ამსახველმა კადრებმა; საზოგადოება მწუხარებას გამოთქვამდა, რომ საქართველომ 1990-იან წლებში, დღევანდელი უკრაინისგან განსხვავებით, ვერ მოახერხა ხმა მიეწვდინა მსოფლიოს წამყვანი აქტორებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციებისთვის. აფხაზეთის ტრაგედია მხოლოდ ეროვნულ ტრაგედიად დარჩა. ამ შედარებამ კიდევ ერთხელ ნათელი გახადა საომარ მდგომარეობაში მყოფი ქვეყნისთვის საინფორმაციო კამპანიის წარმოების მნიშვნელობა.
უკრაინის პრეზიდენტი ვოლოდიმირ ზელენსკი სიტყვით გამოსვლებში განმარტავდა, რომ რუსეთის გამარჯვება იქნება არა მხოლოდ უკრაინის, არამედ მთელი დასავლური სამყაროს დამარცხება. ამ რიტორიკის გააქტიურებამ უკრაინას საერთაშორისო ნდობა და მხარდაჭერა მოუტანა.
უკრაინამ ნათლად დაანახა მსოფლიოს, რომ ზღვარი რუსეთსა და დასავლეთს შორის მასზე გადიოდა. უკრაინის დამარცხების შემთხვევაში, რუსეთი გააგრძელებდა სამხედრო ექსპანსიას და მისი მთავარი სამიზნე პოსტსოციალისტური ქვეყნები, პირველ რიგში, სავარაუდოდ, პოლონეთი ან ბალტიისპირეთის სახელმწიფოები იქნებოდნენ. ამ ეჭვების საფუძვლიანობას მოწმობს ის ფაქტიც, რომ ფინეთმა და შვედეთმა პოტენციური საფრთხეების დასაზღვევად NATO-ში გაწევრიანების თაობაზე განაცხადი გააკეთეს.
დასავლეთმა უკრაინას ფართო მხარდაჭერა გაუწია IT აღჭურვილობის, პროგრამული უზრუნველყოფის გადაცემისა და ტრენინგების ჩატარების გზით. კერძო სექტორის დახმარებასთან ერთად გადამწყვეტი იყო ევროპისა და აშშ-ის კიბერსააგენტოების კიბერჩარევა რეალურ დროში. ხანმოკლე ომის თავდაპირველი მოლოდინის გამო მოსკოვის კიბერშეტევა უკრაინის წინააღმდეგ ცუდად მომზადებული გამოდგა; დიდი როლი შეასრულა დასავლურმა ეკონომიკურმა სანქციებმა და რუსი IT ექსპერტების „ტვინების გადინებამ“.

დასკვნა

პასუხი კითხვაზე ასეთია: დღევანდელი რუსეთი მნიშვნელოვნად არ განსხვავდება 2014 წლის რუსეთისგან, რასაც ვერ ვიტყვით უკრაინაზე. ყირიმის ანექსია გახდა მწარე გაკვეთილი იმისა, თუ როგორ უნდა ებრძოლო რუსულ ჰიბრიდულ ომს. 2022 წელს უკრაინამ დაიწყო ყველა ტიპის თავდასხმაზე რეაგირება და არასამხედრო საშუალებების ბრძოლის იარაღად გამოყენება. მან საკუთარი ძალისხმევითა და დასავლეთის მხარდაჭერით დაგვიმტკიცა, რომ რუსეთის ჰიბრიდულ ომთან ეფექტიანად შებრძოლება შესაძლებელია. აშშ-ის კონგრესის წინაშე სიტყვით გამოსვლისას ვოლოდიმირ ზელენსკიმ აღნიშნა, რომ უკრაინა ცოცხალია და ის ბრძოლას განაგრძობს; მან ამ ფაქტს პირველი ერთობლივი გამარჯვება უწოდა და რუსეთი მსოფლიო აზრთა ბრძოლაში დამარცხებულად გამოაცხადა.

სამწუხაროდ, რუსეთსა და უკრაინას შორის ომი ჯერ კიდევ მიმდინარეობს, შესაბამისად, აქტიურია ყველა ის საფრთხე, რომელზეც ზემოთ ვისაუბრეთ. ჰიბრიდული ომის მრავალფეროვანი საშუალებები და მათი მოდიფიცირების შესაძლებლობა კიბერშეტევების განხორციელების ალბათობას ზრდის. რუსეთის მხრიდან სამხედრო და არასამხედრო საშუალებათა გამოყენების თანაფარდობის ცვლილება - კონვენციურ ომზე აქცენტის გაკეთება უკრაინის თანამედროვე საბრძოლო ტექნიკით გაძლიერების საჭიროებას ზრდის. ასევე მოსალოდნელია რუსეთმა გააფართოოს დესტრუქციული მოქმედებების საზღვრები და „სამაგიერო გადაუხადოს“ ყველას, ვინც უკრაინას ეხმარება. დასავლეთის შემდგომი რეაგირება ამ საფრთხეებზე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია.

თემატური პოსტები

იხილეთ ყველა